Ogłoszenie upadłości zmienia sytuację prawną dłużnika. Traci on prawo do swobodnego dysponowania aktywami. Jego podstawowym obowiązkiem jest wskazanie i wydanie mienia syndykowi. Cel jest jasny. Syndyk musi zlikwidować majątek. Uzyskane środki trafią do wierzycieli. Co jednak zrobić, gdy dłużnik stawia opór? Sytuacja, w której upadły nie wydaje majątku i utrudnia procedurę, rodzi poważne konsekwencje.
Środki przymusu w postępowaniu upadłościowym
Odpowiedzi należy szukać w przepisach Prawa upadłościowego. Wskazują one jednoznacznie na możliwe sankcje. Sąd reaguje, gdy dłużnik się ukrywa. Dotyczy to też ukrywania majątku lub prób obciążenia go fikcyjnymi długami. Jeśli dłużnik utrudnia ustalenie składu masy upadłości, sąd stosuje środki przymusu.
Na czym one polegają? Sąd orzeka grzywnę. Jeśli okaże się ona nieskuteczna, sąd zamienia ją na areszt. Jednym postanowieniem sędzia może wymierzyć grzywnę do 15 000 zł. Łączna suma grzywien nie może przekroczyć 1 000 000 zł. W przypadku zamiany na areszt, łączny czas pozbawienia wolności wynosi maksymalnie 6 miesięcy.
Instrumenty te mają charakter zadaniowy. Mają doprowadzić do wykonania obowiązku. Sędzia-komisarz uchyli je, gdy dłużnik podporządkuje się poleceniom. Środki te dotyczą zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców. Sąd stosuje je także wobec kadry menedżerskiej spółek. Grzywna uderza w ich prywatny majątek. Jest to skuteczne narzędzie dyscyplinujące.
Odpowiedzialność karna za ukrywanie majątku
Niezależnie od powyższego, za naruszenie obowiązków wynikających z Prawa upadłościowego przepisy przewidują również odpowiedzialność karną. Przykładowo, kto będąc upadłym albo osobą uprawnioną do reprezentowania upadłego (tzw. kadra menedżerska), nie wydaje syndykowi całego majątku wchodzącego do masy upadłości, ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących jego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do aż 5 lat. Powyższe uwypukla, że w zasadzie najważniejszym obowiązkiem dłużnika po ogłoszeniu jego upadłości jest wydanie syndykowi swojego dobytku. To z niego wierzyciele uzyskują zaspokojenie swoich wierzytelności (po jego upłynnieniu), więc jego ukrycie czy brak wydania syndykowi najmocniej godzi w ich interesy.
W przypadku niewydania majątku syndyk może skorzystać również z art 491 z indeksem 10 ust.2 i złożyć wniosek o umorzenie postepowania
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej
Istnieje jeszcze jeden rodzaj sankcji. Sąd może pozbawić osobę odpowiedzialną prawa prowadzenia działalności gospodarczej. Zakaz ten trwa od roku do dziesięciu lat.
Kiedy sąd stosuje tę karę? Dzieje się tak, gdy zobowiązany nie wydał lub nie wskazał syndykowi majątku. Dotyczy to również niszczenia lub ukrywania dokumentacji. Ustawodawca określił te przesłanki bardzo szeroko. Chodzi tu o każdy przejaw „utrudniania postępowania”.
Wprowadzenie syndyka w majątek upadłego
Należy pamiętać o kompetencjach syndyka. Nie pozostaje on bezradny wobec oporu dłużnika.
Jeśli upadły nie wydaje majątku dobrowolnie, syndyk korzysta z pomocy komornika sądowego. Komornik wprowadza syndyka w posiadanie aktywów siłą. Syndyk dysponuje więc instrumentami przymusu. Wszystko to ma na celu ochronę wierzycieli. Co więcej, syndyk może wciągnąć do masy składniki, które dłużnik przepisał na inne osoby (skarga pauliańska).
Podsumowanie
Prawo upadłościowe traktuje umowę pożyczki w sposób szczególny, a kluczową cezurą wyznaczającą skutki prawne jest moment przekazania środków. Jeśli przedmiot pożyczki nie został jeszcze wydany, umowa wygasa automatycznie z mocy prawa, nie pozostawiając pola do negocjacji. Natomiast w sytuacji, gdy pieniądze trafiły już do biorącego, scenariusz zależy od osoby upadłego: przy upadłości pożyczkodawcy umowa zazwyczaj trwa nadal, a przy upadłości pożyczkobiorcy wierzyciel zobligowany jest do zgłoszenia wierzytelności.
Dopełniając ten obraz o formalne ramy legislacyjne, należy wskazać właściwą podstawę prawną regulującą omawiane zagadnienia oraz procedury powiązane. W szczególności zastosowanie znajdują tu przepisy Art. 522 oraz Art. 523 ustawy Prawo upadłościowe. Precyzyjne odniesienie się do tych artykułów jest kluczowe dla zachowania pełnej poprawności merytorycznej analizy.
